فرج الله داودي.


هفته نامه شهاب زنجان سال دوازدهم – بخش اول

در هفته گذشته نامه و نوشته اي زيبا و خوا ندني از دوست فرهيخته ، اقاي فرج الله داودي به دستمان رسيد كه با توجه به دلنشين بودن مطالب (سخن كه از دل بر ايد لا جرم بر دل نشيند ) و داشتن هويت فرهنگي و زنجان شنا ختي بر ان شديم تا طي شماره هاي مختلف اين نوشته را جهت مطالعه علا قمندان در نشريه شهاب چاپ كنيم. و بدينوسيله قدر دان انسان هايي باشيم كه در گوشه گوشهء اين استان تاريخي و زنجان قديمي نشسته اند و دلشان به اين اب و خاك مي سوزد وگاهي هم از سوز دل قلم به دست مي گيرند و اين نكات مهم تاريخي و فرهنگي رايادداشت مي كنند تا ايندگان و جوانان عزيز اين ديار انها را مطالعه كنند و بدانند چه ها داشتيم و چه ها را از دست داده ايم و اكنون بايد چه كار كنيم ؟ اين ها ميراث فرهنگي مردم يك شهر، يك استان و يك كشور است و بايد ان ها را حفظ كرد تا هويت تاريخي يك قوم ، يك ملت فراموش نشود.

ضمن تشكر از اين عزيز زنجاني عين نوشته ايشان را ( به جز در مواردي جزئي كه احتياج به ويراستاري داشت ) در اينجا مي اوريم.

با عرض سلام خالصانه به حاج اقاي شكوهي كه حول محور موسسه زنجان شناسي و نشريه شهاب فعاليت مي كنند و با قلم رساي خود در شناساندن تاريخ ، ادبيات و اداب و سنن زنجان وزنجانيان تلاش مي نمايند و به اصطلاح از زنجان شوئي!!! جلوگيري به عمل مي اورند و دراين راستا با يك خط سير كاملا تدوين شده پيران و بزرگان زنجاني را به كوچه ها و خيابان هاي قديمي ديار رهنمون شده و جوانان امروز را به هويت طلبي و باز گشت به خويشتن دعوت مي كنندو مطالبي مانند اولين ها درزنجان ، كتاب انا يوردي را تدوين مي نمايند ، بايد گفت (ساغ اولاسيز ).

و اما آشنايي با محيط پيرامون خود (جهاني-كشوري-استاني-شهري و حتي كوچه و پس كوچه ها)كه در آن زندگي مي كنيم بر همه لازم است .البته در اين مورد نسل سومي ها در الويت هستند.همانطور كه كم و بيش اطلاع داريم زنجان از دير باز داراي بناها و اماكن تاريخي بوده و در جذب سياحان و جهانگردان هم موفق بوده ولي ايده ال  ، عمل نكرده است.(با نصب چند چادر برزنتي و چند عدد سوئيت سيماني به نظر مي رسد در جذب گردشگر مشكل مشكل داشته باشيم) زنجان صاحب صدها كاروانسرا ،مسجد ، بقعه ، قلعه ، امامزاده ،  گنبد هاي تاريخي ، غار طبيعي ، آب انبار ، حمام ، رختشويخانه ،پل هاي تاريخي و عمارت هاي قديمي مثل عمارت ذولفقاري ، ماليه ، دبيرستان پهلوي سابق ، خانه نايب صدر ، خانه ي علي اكبر خان توفيقي ، كاروانسراي شاهي يا داش كاروانسرا و..... بود كه اكثر اين بناها و آثار را ما بارها ديده و يا وصفشان را شنيده ايم اما جوان امروزي آب انبار را نميشناسد  ،  دالان آلتي را نديده است  ، حمام هاي دو قلو را نميداند در كجاي زنجان ميباشد و از قلعه و قلعه چه مفهوم آنچناني ندارد ، قنات  مير بها و قنات سردار هم كه ديگر خشك شده و آثار فيزيكي از آنها باقي نمانده است . (او به جاي آب سرد قنات از آب سرد كن بهره مي گيرد و بس .)

بر همين اساس امروزه بخشي وجود دارد به نام از ياد رفته ها ، گمشدگان ، به قول زنجاني ها ( آدي باتميش لار ) كه موضوع قابل توجهي است اين آثار ،اين اسامي ، اين اصطلاحات كه به لحاظ فيزيكي و جغرافيايي از بين رفته اند كدامند ؟

بنده در اين مقاله سعي كرده ام با همت دلسوزان زنجاني اسامي ، القاب و نام مكان ها و اثار تاريخي شهرمان را كه هنوز در اذهان و ياد و خاطره بزرگان هست و به تدريج مي روند كه به تاريخ بپيوندند با تلنگري دوباره در اينجا مطرح تا براي جوانان امروزي و پيران و بزرگان فردا شهرمان زنده كنم و بديهي است كه حفظ ميراث گذشتگان و نياكان ما يك وظيفه محسوب ميگردد.

از طرفي اگر فرهنگ عامه با فرهنگ كلاسيك تلفيق شود شايد از مرگ زود رس اين هويت ها جلوگيري شود.

مي گويند با تغيير اسامي ، ماهيت هيچ چيزي فرق نمي كند و با اضافه كردن يك پيشوند يا پسوند ، ساختار قومي و اجتماعي دچار افت و خيز ان چناني نمي گردد.  حتي با تغيير فيزيكي يك مكان ، نام و لقب و اصطلاح ان باز در اذهان مي ماند ولي براي ماندگاري ان بايد كوشش كرد.

مثلا اين مكان هاي تاريخي و هويت هاي جغرافيائي : بابا جمال  چوقوري ، مقبره دالي ، قوئي باشي ، حاجي وزير دالان التي سي ، قيرخ اياق سوئي ، توپ اقاجي اوستي ، سنبل بلاغي ، قيزلار باغي ، بوت گلاب، سردار كوليگي ،قوشا حاماملار ، مال ميداني ، ورك چيلر ميداني ، ده وه ليك ، مهدي خان سينيقي ، دو خان كاروان سراسي ، باشما قچيلار(پينه چيلر )، اقاليق ، دم ياني ، پته خانا باشي ، بالا قيصريه ، بويوك قيصريه ، قالا ديبي ، قاسم اولن ، پالان دوزلار ، صا نديق سازلار، قيزيل چيلار ، بوياق چيلار ، نال چيلار ، اقا تقي كاروانسراسي ، دگير مان ارخي ، شار شار ، گنج علي خان يوردي ، سمعي ميداني ، خندك اوستي ، كولوك اوستي ، شيطانا بازار ، سر چشمه ، حيدر كريزي ، حاج يوسف كريزي ، غاز بولاقي ، مسجد يري ، سقه لر ، سومات (محل عرق گيري ) ، كوزه چيلر، عبد العلي بيك راستاسي ، جيغير بيغير چلار ، جيغريه (كوي قصاب ها و سلاخ ها ) ، مال دره ، برج ذولفقارخان خمسه اي ، سبزي چيلر باغي ، شوقي چايلاقي ، قير باشي ، دبغ لر ، كوچه شيخ الاسلام ، نصر الله خان تكيه سي ، جميله خانم مسجدي ، ملا مسجدي (چوقور مسجدي ) ، عباس قلي خان مسجدي ، حاج نوروز لار ، گونيه ، ناصر نظام كوچه سي ، خانليق باغي ، گراند هتل ،شا زدا حمامي (قيصريه قجري ) ، توپ خانا (خان ميدان ، پارك سبزه ميدان ) ، قهرمان تكيه سي ، حاج علي باغي ، مرسل ميداني ، نظميه (شهر باني ) ، كوچه حجت الاسلام ، سيد فتح الله مسجدي ، قيرخ ستون مسجدي ، پيچاقچيلار راستاسي ، مس گررر، حسين اباد جاداسي (باغ امجد نظام ) ، باغ معين ، گويورت كارخاناسي ، چله خانا (ائل داغي ) ، سيلاب خياباني (خيابان شمشيري – فرمانداري ) ، نايب اقا چوقوري ، نايب اقا تكيه سي ، نايب اقا گولي ، باغ ملي ، حاج علي قلي  كاروان سراسي ، چاپار خانا كوچه سي ، حاج داداش حمامي ، تيرچيلر ميداني ، سردار سوئي ، كليسا دالي ، ارمني لر كوچه سي ، جويوت لر كوچه سي ، پل ميربها (كهنه كورپي ) ، پل سيد محمد (پل قره تپه ) ، سردار كورپوسي ، حلبي سازلار ، دورت اقيزلي تيمچه ، فشار ، گوملي خيابان ، من اولوم خياباني ، ميرزايي كوچه سي ، طارم چيلاركوچه سي ، دروازه قولتوق ، محمود خان قاپوسي (امارت كلاه فرنگي ) ، سقا خانا كوچه سي ، بوز خانا كوچه سي ، رجي خرابه سي ، دمير چيلر ، اشاقي و يوخاري مجسمه ، باغ صفا ، سينما ستاره ابي ، اوزون كوچه ، يانان كاروانسرا (سراي شعبان ) ، اوزون دالان ( سراي ناصريه) ، سراي حاج شامي ، ميوه چيلر ، اعتماد خان كوچه سي ، قيز قييت قالاسي ، تكيه مير فتاح ، چوقان چيلار ، يدي بوروخ لار ،  بيغ لي پاشا كار وانسراسي ، پرپي ، بورك چيلر(سراي حاج ابراهيم ) ، عباس كن كن ، راسته ي اقا ليق ، يور قان سالانلار ، حيدر علي كوچه سي ، امام جمعه كوچه سي ، سيد لر كوچه سي ، علي مردان خان حامامي ، گاري چيلار ميداني ، كتيلر بازاري ، دميريه (كوچه حاجي ميرزا رحيم ) ، حق وردي (كوچه عاصم السلطنه مظفري ) ، حاج ميرزا گولي ، گنجعلي خان يوردي ، دلي لر محله سي ، گلشن محله سي ،هوره چيلر محله سي ، بوغدا انبار ، راز بين اباد(محدوده مسجد باب الحوايج ) ، ات  دروازاسي  (در وازه  ارگ)  ،  خط التي ، ليلا وا ، قلعچه مير بها ، كوچه فخيم الدوله .مسجد جامع   (سيد – دارا – شاهي-  سلطاني – قيصريه)و ده ها و صدها مكان جغرافيايي و هويت هاي تاريخي ديگر كه در اين شهر بودند يا هستند كجا مي باشند؟ ادامه دارد. با اندکی ویرایش.