خاندان موسوی میرزایی زنجانی(قسمت اول)
خاندان موسوی میرزایی زنجانی
قسمت اول
فرج الله داودی
((موسوی زنجانی نام خانواده‌ای از روحانیون بسیارمعروف می باشد که نسب خود رابا 27واسطه به امام موسی کاظم(ع) می‌رسانند. در طی پنج سده اخیر، علمای مطرح ودانشمند ومجتهدین درجه یک و چهره‌های سیاسی تاثیرگذار از این سلسله برخاسته‌اند که جای پای انها درتمام طول تاریخ معاصرایران وخمسه مشاهده می شود . اجداد این خانواده تا سالها در جبل لبنان می زیستند و در اوایل دوره صفوی به ایران مهاجرت کرده اند.))
یكي از اصيل ترين خاندان سادات زنجان كه روزگاراني دراز هر زنجاني اي وقتي مي خواست به مناسبتی سوگند يادنمايد با نام ايشان به جدشان سوگند مي خورد ، خاندان ميرزايي هاي زنجان است. حاج ميرزا ابوالقاسم مجتهد زنجانی (اقامیرزا) ، ميرزايي بزرگ با بيست و هفت واسطه به امام موسي كاظم مي رسد ، بدين وصف :
سيد ابوالقاسم محمد (27) بن محمد كاظم (26) بن امير محمد حسين(25) بن سيد محسن(24) بن امير سليم(23) بن برهالدين (22) بن سيدشاهي(21) بن حسن(20) بن عبدالله(19) بن علي(18) بن سليمان(17) بن عبدالصمد احمد(16) بن محمد(15) بن داوود(14) بن ابراهيم(13) بن علي (12) بن خليل(11) بن ابراهيم السمين(10) . بن سید تاج‌الدین (9) بن سید عزالدین(8) بن سید عبدالرحیم (7) بن سید قاسم (6) بن سید ابراهیم (5) بن سید حسن القطعی (4) بن موسي الثاني (ابي سبحه) (3) بن ابراهيم الاصغر(2) بن الامام موسي الكاظم(1)
در سلسله این نسب ، ابراهيم السمين (10) در نزديكي طور خورماتور در 81 كيلومتري كركوك مدفون است كه قبرش مشهور است . امكا ابراهيم الاصغر (2) در كتب مختلف محل هاي متفاوتي را براي دفن ايشان ذكر كرده اند ، از جمله در لاهيجان ، مقبره كنوني جلال الدين اشرف و يا در يمن و حتي در كربلا و بغداد.
درباره علت آمدن اين خاندان به زنجان نوشته اند : كه شاه اسماعيل صفوي در پي رسمي كردن مذهب شيعه در كشوراز مرحوم شيخعلي بن عبدالعالي كركي ، معروف به محقق ثاني و محقق كركي ، بارها درخواست نمود كه بكشور ايران بيايد ولي محقق نمي پذيرفت تا اينكه در زمان سلطنت شاه طهماسب صفوي (984-930 ه.ق) تجديد مطلع شد.
محقق اين بار پذيرفت و همراه با جمعي از علماي بزرگ عصر به ايران آمد از جمله برهان الدين بن سيد شاهي (22) بود كه زنجان را به ايشان اختصاص داد. سيد امير محسن (24) جد ميرزايي ها و موسوي هاي زنجان و اصفهان از تلاميذ مرحوم ملامحمد باقر مجلسي ، صاحب بحار الانوار (متوفي1110 ه.ق) و از اعلام علماي عصر و فضلاي دهر بوده اند. در اواخر سلطنت شاه سلطان حسين صفوي و در حملهٔ افاغنه به ایران و گشودن زنجان به دست میرویس خان هوتک، اموال امیرمحسن به دست افغانها غارت و خانه و کتابخانهٔ او به آتش کشیده شد .
عمارت اين جد مرحوم ، سالهاي متمادي به همان حال باقي مي ماند ، اين ميرزا ابوالقاسم (معروف به ميرزا) آن خانه را تعمير مي نمايد و خانه مذكور همچنان در يد اخلاف سيد مرحوم است.
نوه سيد محسن ، يعني سيدمحمدكاظم (26) فر عتبات عاليات را در پيش ميگيرد و به محضر درس مرحوم آقاي سيدعلي صاحب رياض در آمده ، تااينكه به مقام اجتهاد نائل ميشود و درسي و سه سالگي به تاريخ 1232 ه.ق در زنجان وفات مي يابد كه از وي دوفرزند ذكور : 1 - مرحوم سيدابوالقاسم معروف به ميرزا (جدميرزايي ها) 2 - مرحوم سيدمحمد باقر (جد موسوي هاي زنجان : سید هاشم موسوی و ..... و سید جواد و سید رضا و سید ابوالفضل زنجانی ازرهبران جبهه مقاومت ملی دربعد از کودتای 28مرداد32) باقي مي ماند . مزاراو (سید محمد کاظم) در كنار پسرش ( میرزا ابوالقاسم) واقع در مقبره ميرزايي درشهرزنجان است.
در دورهٔ قاجار و پهلوی چندتن عالم مطرح از این خاندان برخاستند، از جمله میرزا ابوالقاسم زنجانی، میرزا ابوطالب زنجانی (از علمای برجسته تهران در دوره مشروطه) ، سید محمد موسوی زنجانی ( شاگرد میرزای نائینی و نمایندهٔ زنجان در مجلس موسسان) ، سید ابوالفضل زنجانی (از اعضای جبهه ملی) و سید رضا زنجانی (رهبر نهضت مقاومت ملی). تعدادی از نمایندگان زنجان در مجلس شورای ملی، از جمله حاج حسینآقا رهبری بزرگ خاندان رهبری (نمایندهٔ زنجان در ادوار ۷ تا ۱۳ مجلس) و حبیبالله مجدضیایی (نمایندهٔ زنجان در ادوار ۷ تا ۱۴) و سید عبدالمجید موسوی (نمایندهٔ زنجان در ادوار ۲۱ و ۲۲ و ۲۳) از وابستگان این خاندان بودند. سید عزالدین حسینی مجتهدی زنجانی (از مراجع کنونی تقلید شیعه) از طرف مادری نسب به این خاندان میبرد.
تبارنامه
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
سید امیرسلیم |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
سید امیرمحسن |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
سید امیرمحمدحسین |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
آقاسیّد محمدباقر موسوی زنجانی |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||||
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||||||
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
حاج ميرزا ابوالقاسم موسوي زنجاني: (جد ميرزائيها)
در اواسط دوره سلطنت شاه طهماسب اول صفوي كه شيخ الطايفه، مرحوم محقق ثاني بر حسب دستور پادشاه به ايران آمده است جد ميرزائيها آقا سيد سليم نيز كه از شاگردان محقق بوده در خدمت آن مرحوم از عراق عرب به ايران مي آيد و در شهر زنجان استقرار پيدا مي كند يكي از شخصيتهاي معروف اين خاندان حاج ميرزا ابوالقاسم (نام کامل : سید امین الدین محمد میرزا ابوالقاسم زنگانی) بن سيد محمدكاظم بن سید امیرمحمد حسن بن سید امیرمحسن بن سید امیرسلیم كه به جناب ميرزا معروف گشته است متولد زنجان بوده و با 27 واسطه به امام موسی کاظم میرسد . اودرکودکی والدین خود را ازدست داد و سپس به تحصیل علوم دینی وحوزوی مشغول گردیدوازمحضربزرگان علوم اسلامی وشیعی تلمذ کردوبه درجه اجتهاد نائل امد ودربازگشت به زادگاه خود زنگان دارای محاکم شرعی شده ومقام قضا وفتوای شهرزنجان را عهده دارشد ودرقیام بابیان زنجان فتوای جهاد صادرکرد وبه جنگ با انان برخاست . مولف شرح حال رجال ايران مي نويسد: «ميرزا ابوالقاسم مجتهد» متولد 1220 هـ .ق فرزند ميرزا كاظم مي باشدموسوي زنجاني از علماي روحاني و از شاگردان سيد محمد باقر حجه الاسلام شفتي و حاج محمد ابراهيم كلباسي (كرباسي) بوده و محل تحصیلات وی زنجان ، قزوین واصفهان بوده مدتي طبق معمول در عراق به تكميل تحصيلات خويش اشتغال داشته است و در سال 1253 قمري به مولد خويش زنجان بازگشت و داراي رياست و نفوذ و اقتدار و تمول زيادي گرديد در سال 1293 در سن 73 سالگي در زنجان درگذشت ودرمقبره خصوصی درزنجان (خیابان امام – پشت گاراژ خلیل اطمینان ) که این بقعه خانوادگی درحال حاضر محل موزه ا ثار تاریخی سنگی می باشد به خاک سپرده شد .
در المآثر و الاثار مي نويسد: <ابوالقاسم موسوي مجتهد زنجاني از روساي بزرگ مذهب جعفري بود... همانا به دارالسعاده زنجان از چندين قرن تا اين زمان احدي مقام رياست و نفاذ امر و بسط يد او را بهم نرسانيده>
رسائل و كتابهايي كه در منابع بنام او ثبت شده به 45 جلدي مي رسد حاج ميرزا ابوالقاسم مجتهد ، فقیه وعالم شیعه سه پسر داشت بنام هاي 1- حاج ميرزا ابوالمكارم مجتهد 2- حاجي ميرزا ابوطالب 3- حاجي ميرزا ابوعبداله موسوي ميرزايي.در مقبره خانوادگي اين خاندان در شهر زنجان و قبرستان اطراف آن سنگ نوشته هاي تاريخي و نسخ خطي استان زنجان تحت عنوان موزه سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان به نمايش در امده است .
در اين عكس ،از چپ به راست : حاج ميرزا ابو طالب زنجاني - حاج سيد ابوالقاسم مجتهد زنجاني ، پدر حاج ميرزا ابوطالب زنجاني - حاج سيد محسن ،پسر عموي حاج سيد ابو القاسم و جدّ آيات عظام حاج آقا ابوالفضل زنجاني و حاج آقا رضا زنجاني را ملاحظه مي كنيد.
تا لیفات: سید ابوالقاسم موسوی میرزایی زنجانی (جناب میرزا)
- ایضاح الدلائل فی حساب عقد الانامل
- ناراللَّه الموقده
- الحیوه
- حجه الابرار علی فرقه الاشرار فی اثبات حرمه الخمر فی الشرایع السابقه و جمیع الادوار
- قره الابصار فی اثبات امامه الائمه الاطهار (ع)
- شرح الحساب
- رساله المحمودیه
- در شرح طب الرضا (ع)
- المقاصد المهمات فی صیغ العقود و الایقاعات
- مقالید الابواب
- هدایه المتقین
- قواطع الاوهام
- تسلیه الملهوفین و تسکین المغمومین
- کشف الساتر فی شرح کلمات باباطاهر
- رسائل متعدد در رد بابیه
آرامگاه میرزا ابوالقاسم مجتهد(موزه سنگ نوشته ها)
بنا ی ارامگاهی اقا سید ابوالقاسم ازروحانیون ومجتهدین طرازاول دوره ناصری در منتهی الیه سمت باختری شهر قدیمی زنجا ن ،موسوم به مقبره میرزا در خيابان امام نرسيده به ميدان 15 خرداد در داخل كوجه رضايي (قلعه کوچه سی) واقع شده است . این همان آرامگاهی است که ادوارد براون آن را ذکر می نماید. صاحب آرامگاه میرزا ابوالقاسم مجتهد است . ایشان یکی از روحانیون برجسته عصر ناصری در شهر زنجان ودر قلع و قمع عوامل ملا محمد علی باب موثر بوده است .
وي بعد فوت در سال 1292 ه ق در كنار پدر خود آيت الله محمد كاظم ميرزايي دفن گرديد . اين آرامگاه در زميني به وسعت 1690 متر مربع بنا شده و شامل پنج قسمت ايوان شرقي - اطاقهاي جانبي -شبستان -مناره و حياط مقبره است .
این بنا به شماره 9445 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .
بنای آرامگاه در کلیا ت از دو قسمت تشکیل یافته ، قسمت نخست ایوان ورودی واطاقهای جانبی آن و قسمت دوم شبستا ن می باشد . سقف ایوان با قوسهای پنج او هفت تند مزین است ودر بالای آن پوشش آجری یکنواختی را از ایوان سلب می نماید در طرفین این ایوان دو ستون نمای چسبیده به آن تعبیه شده است .
اطاقهای ایوان دو طبقه بوده واز سمت جنوبی راه پله ای دارد که به پشت بام هدایت می گردد.
قسمت دوم که محل اصلی آرامگاه است بلاواسطه پشت سر ایوان احداث شده و سقف شبستان راگنبدی با ساقه ی نسبتا"بلند پوشش می نماید . ارتفاع ساقه گنبد زیاد و نسبت به ارتفاع عرقچین نامتناسب است . بهر تقدیر روشنایی شبستان از طریق شباک های ساقه گنبد تا مین می گردد. تارپود بنا از آجر و تقریبا"فاقد تزیینات می باشد . { آرامگاه میرزا در وسط محوطه ای که با استفاده از دیوار محاط گردیده قرار دارد ودر مدخل این محوطه یک واحد عنصر شبیه به مناره ایجاد شده پلان این مناره آجری در رقوم کف فعلی،هشت ضلعی متمایل به منتظم و سپس پلان آن به دایره تبد یل شده و پایان بخش آن مقرنس های آجری نسبتا"زیبا آن را مزین نموده اند . در وضعیت فعلی آرامگاه میرزا مشکل حاد استاتیکی ندارد وزدودن کاه گل موجود از گنبد و بند کشی کل بنا ضرورت دارد . دیوار محوطه بنا در سالهای اخیر توسط شهرداری بازسازی شده است . آرامگاه با عنا یت به قدمت و سبک معماری آن دارای بار فرهنگی تاریخی بوده و لذا امر حفاظت بر آن مترتب می باشد .}
(این بنا با مدیریت سازمان میراث فرهنگی زنجان مورد بازسازی قرارگرفته واحیاء شده است ودرحال حاضر به عنوان موزه سنگ نوشته ها ازان استفاده می گردد.) در اين موزه انواع سنگ نوشته هاي تاريخي استان از قبيل انواع قوچ سنگي كتيبه دار دوره صفوي -انواع سنگ مزار هاي دوره صفوي و قاجار - قديمي ترين سنگ نوشته مكشوفه استان به خط پهلوي اشكاني مكشوفه در طارم - پايه ستون كتيبه دار دوره ايلخاني مكشوفه در سلطانيه و ... نگهداري مي شود .)
ميرزا ابوالقاسم مجتهد (192-1224 ه.ق) وفتنه باب درزنجان
يكي از حوادث بزرگي كه در تاريخ زنجان روي داده و بر مسير و سرنوشت بعدي شهر تاثير بسزايي داشته ، بي گفتگو قيام شخصي به نام ملامحمدعلي حجت زنجاني (عليمردان خان) امام جماعت مسجد ملا (ولی العصرکنونی درراسته صندوق سازان) در سال 1267 ه.ق بر عليه حكومت وقت است. حاكم زنجان در اين موقع امير اصلان خان مجدالدوله ، دايي ناصرالدين شاه بود كه بلافاصله پس از مرگ محمد شاه قاجار (1265 ه.ق) به اصرار مهدعليا ، مادر ناصرالدين شاه ، جايگزين عبدالله ميرزا فرزند يازدهم فتحعلي شاه شده بود.ملامحمدعلي به سبب فتواهايي كه صادر ميكرد اعتبار و شهرتي كسب كرده بود ، از جمله روزه متوالي سه ماهه رجب و شعبان و رمضان – واجب نمودن نماز نافله و جعفرطيار – حرام دانستن متعه و ... با توجه به اين كه دوران وي مواجه با اوج گيري دعاوي سيدعلي محمدباب بود ، روحانيون وقت(از جمله ميرزا ابوالقاسم مجتهد) وي را به بابيت منتسب كردند تا نفوذ و محبوبيت وي را از بين ببرند. جالب آنكه وي اين اتهام را تلويحا" مي پذيرد و به خويشتن لقب حجت ميدهد تا بابيان زنجان را كه تعداد كمي نبودند با خود همراه سازد . اما در يكي از گزارشهاي نماينده سياسي بريتانيا در ايران به وزارت خارجه آن كشور آمده است وي در نامه اي به اميركبير اين اتهام را نپذيرفته است و گويا اميركبير پاسخ داده بود ملامحمدعلي براي اثبات ادعاي خويش بايد به دربار آمده و خود را تسليم نمايد. نتيجه اينكه اين فتنه بيشتر ريشه هاي سياسي و اجتماعي داشته تا مذهبي . در نهايت اين اختلاف شديد مي گردد ، بنحوي كه هردوطرف حكم به جهاد مي دهند و درگيري خونيني بين طرفداران ملامحمد علي و روحانيون صورت مي گيرد. نيروهاي دولتي نيز به نفع روحانيون زنجان وارد عمل شده و پس از كشته شدن 1500 سرباز و هزاران نيروي مردمي پايان مي پذيرد و ملامحمدعلي در اين جنگ كشته مي شود.
فتواي قتل و اعدام طرفداران ملامحمدعلي زنجاني(عليمردان خان) توسط دوشخص صادر ميشود: مرحوم آقاي سيدمحمد مجتهد (حضرت ایت الله اقای سید محمد طارمی سردانی زنجانی معروف به سید مجتهد اولین مدیر مسجد سید { دارا – سلطانی – امام جمعه - جامع } و سرسلسله خاندان مجتهدی حسینی زنجان وجد اعلای حاج اقا عزالدین حسینی امام جمعه وقت زنجان) و مرحوم آقاي ميرزا ابوالقاسم مجتهد . به عنوان مثال يكي از طرفداران ملا محمد علي به نام "شيخي" كه در شجاعت نامدار شهر بود ، توسط ايشان اعدام گرديد.
آنچه كه ميتوان راجع به خاندان ميرزايي و ساير روحانيون متنفذ شهر گفت اينست كه اداره شهر با موافقت ايشان صورت مي گرفته و حاكمان هميشه در مسائل مختلف نظر آنها را لحاظ ميكردند. بعنوان مثال در كتاب خطي احتشام السلطنه كه در سال 1306 ه.ق (1888ميلادي) در زنجان حكومت ميكرده ، آمده است ، مشكل اصلي در حكومت بر شهر زنجان حضور تعداد زيادي از روحانيون متنفذ و صاحب محاكم شرعي ست كه در كارحكومت و حاكم فراهم مي آورند . وي از كساني چون ميرزا ابوعبدالله ، ميرزا ابوالمكارم و حاجي ميرزا ابوطالب (فرزندان ميرزا ابوالقاسم) و طلاب مدرسه مسجد سيد كه شاگردان آخوند ملاقربانعلي بودند ياد ميكند.
از ميرزا ابوالقاسم بيش از پنجاه كتاب و رساله باقي مانده است و گويا در يكي از السنه خارجي نيز مهارت و تسلط داشته ، وي در اواسط روز دوشنبه سوم جمادي الاولي سنه 1292 در سن هفتادسالگي دارفاني را وداع مي كنند و در مقبره مخصوص به خود در خارج شهر (آن روزگار ) دفن مي گردد.
ادوارد براون كه در سال1887 ميلادي (1305ه.ق) از زنجان عبور نموده در كتاب خود مي نويسد ما از دروازه غربي شهر زنجان وارد شهر شديم و از طرف راست قبرستان بزرگي كه گنبد دو امامزاده در آن ديده مي شد عبور كرديم . كه منظور وي همان مقبره مرحوم ميرزا و مرحوم سيدمحمد مجتهدي در شمال شرقي گورستان پايين است.
سه فرزند ذكور از مرحوم حاج میرزا ابوالقاسم مجتهد باقي مي ماند : حاج
ميرزا ابوالمكارم – حاج ميرزا ابوطالب و حاج ميرزا ابوعبدالله .
حاج ميرزا ابوالمكارم میرزایی زنگانی (1255-1320 ه.ق)
سید عزالدین محمد موسوی ملقب به عزالدین و مشهوربه ابی المکارم میرزایی زنگانی (سید محمد مجتهد) در1255ق برابربا 1218ش درزنجان متولد شد . وی تحصیلات مقدماتی را درشهرزادگاه خود وهمچنین قزوین طی کرده سپس عازم نجف اشرف گردید ودرسال 1288با داشتن مدارج علمی والا به زنجان برگشت . چون حاج سید ابوالقاسم موسوی درزنجان ودربین مردم به جناب میرزا معروف گشته بود فرزندان او ازجمله ابوالمکارم بعدها به میرزایی شهرت یافتند . جاج اقا ابوالمکارم پس ازمرگ پدرش (1292ق) دارای مناصب قضا وفتوی ومرجعیت شد . فقیه اگاه معاصر اخوند ملا قربانعلی ارقینی زنجانی (حجت الاسلام) مانند او دستگاه قضا ومحکمه شرعی (مسجد اقالوق درکوجه اقا سید فتح الله) داشته ، لاکن ابوالمکارم موسوی میرزایی ازاشراف واعیان شهرزنجان بوده وملاک و زمینداربزرگی بوده است . واز همین راه درامد زایی می کرده است . حاج میرزا ابوالمکارم یکی از ارکان اصلی واززعمای نامدارمشروطه خواهی درزنجان بوده واز شیخ ابراهیم قزلباش زنجانی حمایت کامل می نموده ومخالف ملا قربانعلی مشروعه خواه قلمداد می شده است . اودرمشروطه خواهان زنجان تاثیرکلام داشته واگرمی خواست شاید می توانست بعد ازپیروزی نظامی یپرم خان ، اورا وادارکند که رعایت حال حجت الاسلام مرحوم را بکند . حاج میرزا محمود خان احتشام السلطنه پسررحیم خان علاءالدوله حکمران ولایت خمسه زنجان دردوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار درکتاب خاطرات خود که حجم بیشتری ازان به زنجان اختصاص دارد درمقایسه خصوصیات اخلاقی سه فرزند میرزا ابوالقاسم از ابی المکارم بیشتر به نیکی یاد کرده است .
وي در سال 1330 ه.ق در زنجان به سن هفتادو پنج سالگي وفات كرده و شهرزنجان یکپارچه تعطیل شد ، نمازمیت را خواهرزاده اش حاج میرزا مهدی (میرزایی) فرزند میرزا ابی عبدالله خواند و در بقعه میرزا ودرجوار پدرش ، ارامگاه ميرزايي به خاك سپرده شد. از ایشان اثار وتالیفات متعددی برجای مانده است . (توضیح اینکه : علامه ایت الله حاج سید میرزا مهدی بن میرزا ابو عبدالله ، پدرحاج سید حسین میرزایی معروف به اقای نجفی میرزا یی می باشد .)
حاج ميرزا ابوطالب زنگانی (1259-1329)
حاج میرزا ابوطالب موسوی زنجانی ملقب به فخرالدین دومین فرزند حاج میرزا ابوالقاسم مجتهد زنجانی در ۱۸ ذیقعده ۱۲۵۹ قمری در زنجان متولد شد. تحصیلات مقدماتی را در زنجان آغاز کرد و سپس رهسپار قزوین شد. در ۱۲۷۸ به نجف رفت و در درس مرتضی انصاری و شیخ راضی شرکت کرد. او از برجسته‌ترین شاگردان سید حسین کوه‌کمری تبریزی بود و از او اجازه اجتهاد گرفت. در طول نُه سال تلمذ در نزد کوه‌کمری کتاب مباحث اصول خود را تالیف کرد. در ۱۲۸۶ به ایران وزنجان بازگشت و در 1300در تهران ساکن شد و غریب 30سال و تا اخرعمردرتهران بود ومعاش اوازعواید املاکی بود که درزنجان داشت . وزندگی مرفه ای درتهران داشته است . میرزا ابوطالب ازروحانیون تجدد خواه وروشنفکر محسوب می شد ودرمشرو طیت درطیف شیخ فضل الله نوری قرارداشت و از مخالفان مشروطه تلقی می شد . محمد علی شاه قاجار مجلس شورای ملی را بنا به استخاره هایی که میرزا ابوطالب برای او نمود به توپ بست . او در میان مردم به درستی و تبحر علمی معروف بود. وی در سال ۱۳۲۹ (ق.) ودرتهران وفات یافت و در مشهد در کنار جدش مزار شیخ بهایی دفن شد . همسر او دختر بهرام میرزا معزالدوله (پسر عباس میرزا) بود. . سید رضا و سید ابوالفضل موسوی زنجانی (فرزندان حاج سید محمد موسوی) ازرهبران نهضت مقاومت ملی ازنوه‌های دختری میرزا ابوطالب بودند .
تالیفات میرزا ابو طالب موسوی میرزایی :
- احکام اوانی الذهب و الفضهٔ
- ایضاح السبل در الترجیح و التعادل
- تحفة القاصد
- رشحهٔ الخواطر در احتیاط و توقف
- التنقید در احکام التقلید
- غایهٔ المرام در احکام الصیام
- مراهٔ العصر
- الکفایهٔ در درایه
- لمقابیس فی اصول الفقه
- مناسک الحج
- حکم الربا در جمیع الادیان
- نسامح
- الذخیره در علم درایت
- رشحة الخاطر در فساد مقالات اخباریّه
- الحق المصاب
- مقابس الانوار در اصول
- المقلة العبراء در مقتل خامس اصحاب کساء
- طیف الخیال
- کیمیای سعادت، ترجمهٔ طهارهالاعراق اثر ابن مسکویه
حاج ميرزا ابوعبدالله موسوی میرزایی (1262-1313)
حاج میرزا ابو عبدالله ملقب به شمس الدین محمد موسوی زنجانی كوچكترين فرزند ذكورخانواده حاج ميرزا ابوالقاسم مجتهد است . ایشان در1262درزنجان تولد یافت . دروس مقدماتی را در همین شهر طی کرده پس از تحصيل علوم در قزوين – مشهد و سبزوار ، عازم عراق ونجف گردید ودرمحضرعالمان محقق ادامه تحصیل داد واجازه اجتهاد گرفت . در1294به دارالسعادت (زنجان) برگشته و تا پايان عمر به ارشاد و تاليف وتدریس وتعلیم فقه واصول ودرس خارج پرداخت وبه امر قضاوت وحکومت بین مردم زنجان ومنطقه خمسه مشغول شد ومرجع مردم گشت. وي عكاسي را جايز نمي دانستند ، لذا عكسي از ايشان در دسترس نمی باشد . میرزا ابی عبدالله در 1313ازدنیا رفت ودربقعه جداگا نه ای درجوار ارامگاه پدرش ( موزه نسخ خطی فعلی در خیابان امام – ضلع غربی کوچه قاسمیه) به خاک سپرده شد . ازوی تالیفات زیادی باقی مانده است .
آرامگاه حاج ميرزاابو عبدالله موسوی میرزایی زنجانی (موزه نسخ خطی)
مقبره میرزا ابی عبدالله میرزایی و میرزا مهدی قبل از بازسازی
محوطه مقبره ابو عبدالله مجتهد میرزایی قبل از احیای مجدد
مقبره میرزا یی (موزه نسخ خطی فعلی) بعد از بازسازی اساسی
1 - موقعيت طبيعي : اين آرامگاه درمنتهی الیه سمت باختری بافت قديم زنجان و درمحوطه ای به وسعت 700 مترمربع وبا مدخلی زیبا و5ضلعی قرارگرفته است ودر چهار ضلع ورودی سکوهای نشیمن وجوددارد .
2 - موقعيت فعلي : اين بنا در سمت شمالي خيابان امام نرسيده به ميدان 15 خرداد (چهارراه پایین) در داخل كوچه رضائي در فاصله 30 متري سمت شمال شرقي مقبره ميرزا ابوالقاسم (پدروی) واقع گرديده است .
3 - تاريخچه بنا : بنا مربوط به دوره قاجاريه بوده كه متعلق به ميرزا عبدالله فرزند ميرزا ابوالقاسم مجتهد زنجاني است كه پدر ميرزا عبدالله در عصر ناصري در قلع و قمع كردن بابيت نقش موثري ايفا كرده است .
4 - مشخصات بنا : اين بنا شامل قسمتهاي زير مي باشد 1. ورودي اصلي : كه در ضلع جنوبي واقع شده است . 2 . فضاي آرامگاه : درقسمت وسط ضلع شمالي محوطه , آرامگاه ميرزا عبدالله احداث گرديده است كه از دو قسمت شمالي و جنوبي تشكيل شده است . 3 . اتاقهاي الحاقي : در دو سمت شرقي و غربي آرامگاه و با خشتهاي خام بنا گرديده اند . 4 . حياط آرامگاه : داراي فضايي بالغ بر 430 متر مربع و كف سنگفرش و درخت تنومندي كه بر ضلع شرقي حياط سايه افكنده است .
5 – نوع بهره برداري و خصوصيات بارز بنا : اين بنا در حال حاضر توسط سازمان میراث فرهنگی برای ایجاد موزه بازسازی مرمت و آماده گردیده است و عملاً بهره برداري خاصي از آن نمي شود . از خصوصيات بارز بنا مي توان به گنبد دو پوش , كاشيكاري زير گنبد , تزيينات نماي جنوبي و قرار گيري آن در مجاورت آرامگاه ميرزا ابوالقاسم اشاره كرد .
6 - عوامل تزيين شده و نوع آنها : تزيينات بنا شامل نماسازي جنوبي آرامگاه با آجر قالبي ، ساخت دربهاي چوبي زيبا متناسب با قوس خنچه پوش كند , نورگير جنوبي گنبد ، مقرنسهاي گچي بكار رفته در ايوان ورودي اصلي ، اجراي قوسهاي متمايل به كليل و تعبيه گوشواره هاي زيباي آجري در فضاي زير گنبد كه با كاشي سبز رنگ محدود شده اند نام برد .
7 – نحوه مالكيت بنا : اين بنا (بقعه) به مساحت 60 متر مربع و كل بنا 600 متر مربع با توافق وراث محترم ميرزايي در حال حاضر در اختیار سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگر ی استان زنجان بوده و بعنوان يك مركز فرهنگي وبعد ازبازسازی واحیای مجدد به عنوان موزه نسخ خطی از سال 1389 مورد بهره برداري قرار گرفته است .
8 - اقدامات انجام شده در بنا : قسمت اصلي فضاي آرامگاه در دهه هاي گذشته مورد مرمت و بازسازي قرار گرفته و با توجه به دستبرد سنگ قبرهاي اين بنا قبور موجود با پوشش كاشي مشخص گرديده است .
9 - توضيح ضروري و اختصاصي بنا : ورودي آرامگاه در ابتدا به صورت پنج ضلعي با چهار ايوان و يك ورودي اصلي بنا گرديده بود كه در حال حاضر دو ايوان جانبي و سر در ورودي اصلي تخريب شده اند . نيزگنبد آرامگاه در ضلع جنوبي داراي نورگيري مشبك بوده كه بعد از مرمت به صورت كور درآمده است . اتاقهاي الحاقي بنا در حال تخريب كلي مي باشند و قسمتهايي از سردر ورودي به آرامگاه نيز در حال تخريب است . (درحال حاضرمقبره حاج میرزا ابو عبدالله که به سبب خا کسپاری پسرش میرزا مهدی زنگانی درهمین بقعه به مقبره میرزا مهدی هم مشهوراست مورد مرمت کامل واقع شده وبه عنوان موزه نسخ خطی موردبازدید علاقه مندان می باشد .)
خاندان ميرزايي و مشروطيت:
این وبلاگ در راستای معرفی هرچه بیشتر ولایت خمسه زنجان و بازخوانی و باز کاوی فرهنگ و تاریخ این دیار در دوره های مختلف و معرفی جاذبه های طبیعی و هویت های جغرافیایی و همچنین اماکن تاریخی استان و در جهت شناسایی و معرفی شخصیت ها و مشاهیر یادگار و ماندگار برخاسته از این دیار مادری ، به دور از هرگونه حب و بغض ایجاد شده است. این وبلاگ جهت دریافت هرگونه پیشنهاد و نظرات و انتقادات و همچنین کمک های فکری و پژوهشی ُ- پذیرای بازدیدکنندگان می باشد.........